زرخاتون عظیمی ایرندگانی

زندگی‌نامه

دیار دیرین بلوچ، زادگاه اوست. هنرش نیز برخاسته از چشمه‌های جوشان همین مأواگاه بود. زنان بسیاری از این دیار کهن برخاستند، جهان را به تحسین واداشتند و او که در هنرش سرآمد و شهره بود، توانست ایران را با یکی دیگر از جلوه‌های ناب این سرچشمه هنر آشنا کند.

مرحوم زرخاتون عظیمی ایرندگانی هنرمند بلوچی، نمای دلربای هنر سوزن‌دوزی ایران را به جهانیان نمایاند. شهناز خلیلی‌ایرندگانی هفتم مردادماه 1309 در روستای واردان ایرندگان زاده شد. این بانوی هنرمند سوزن‌دوز سیستانی، چشم و دست در راه این هنر هدیه کرد تا میراث‌دار عصر طلایی سوزن‌دوزی سیستان و بلوچستان باشد. او اما تنها نبود؛ زرخاتون عظیمی ایرندگانی و مهتاب نوروزی، او را در معرفی هنر سوزن‌دوزی بلوچ به دنیا یاری و همراهی می‌کردند. او در دیار ایرندگان ۶۰ سال از عمر خود را وقف هنر سوزن‌دوزی کرد. او با پیوند نخ و سوزن و عشق و نوآوری، طرح های هنرمندانه ای بر روی پارچه می آفرید که شهرت جهانی را به ارمغان آورد و چشم‌ها را به دستان این بانوی هنرمند خیره ساخت.

این بانوی هنرمند بلوچ از سال ۱۳۵۸ تا سال ۱۳۷۷ با سازمان صنایع دستی سیستان و بلوچستان به عنوان استاد کار در این استان همکاری داشت.

از سال 58 تا سال 77 زیر نظر سازمان صنایع‌دستی به‌عنوان استاد کار سوزن دوزی فعالیت می‌کرد. نبوغ، تلاش و از خویش‌گذشتگی برای در راه اعتلای هنر سوزن‌دوزی، از او مادری مهربان ساخته بود و به همین دلیل، به این نام می‌شناختندش: مادر هنر سوزن‌دوزی ایران.

دست‌ساخته‌های این هنرمند سیستانی، ماندگار شده و آثارش ماندگارش ضمن استفاده در بسیاری از مراسم مهم و جهانی، تا کنون چشم‌نواز علاقمندان در بسیاری از رویدادها و نمایشگاه‌ها است.

او مادر و آموزگاری مهربان برای علاقمندان فراگیری این هنر نیز بود. در طول مدت فعالیتش در سوزن‌دوزی، بسیاری از جوان‌ها که شوق فراگیری داشتند زیر سایه تجربیات شهناز عظیمی، مهارت‌های این هنر را فراگرفتند. دامنه این یادگیری فراتر از روستای ایرندگان و هم‌محلی‌ها بود به طوری‌که بسیاری از صنعتگران و هنرمندان شهرستان خاش و دیگر شهرستان‌های سیستان و بلوچستان بود و آثارش در کشورهای مختلف دنیا به نمایش گذاشته می‌شد.

او بی دریغ، جان به جان این هنر ناب بخشید تا خود نیز در ۲۸ شهریور ۱۳۹۶ پس از عمری تلاش بی‌وقفه و هنرمندانه، جان به جان‌آفرین تسلیم کرد. پیش از درگذشتش، آثار بسیار زیادی را به یادگار گذاشت که مهر اصالت یونسکو، موید ماندگاری این آثار بوده است.

این پیشکسوت و هنرمند بلوچی از آغاز راه «مؤسسه هنرمندان پیشکسوت»، عضور این مؤسسه بود.